Wat kan jij doen om botafbraak te voorkomen?

Als je vaak bloedend tandvlees hebt, kan dat een signaal zijn dat je ergens een ontsteking hebt. Een signaal dat je wel degelijk serieus moet nemen, aangezien het ernstige gevolgen kan hebben. Vaak voel je niet direct pijn en heb je niet in de gaten wat er zich afspeelt. Gevaarlijk, want je loopt het risico dat ontstoken tandvlees overgaat in de afbraak van kaakbot. Hierdoor kunnen tanden, kiezen en implantaten los komen te zitten en zelfs uitvallen. Onze mondhygiënist deelt haar kennis met jou en geeft inzicht in de verschillende bacteriën en oorzaken van botafbraak. Ze geeft je ook een aantal tips.

Welke bacteriën zorgen nu voor botafbraak?

Waar gingivitis (tandvleesontsteking) vooral door de hoeveelheid tandplak veroorzaakt wordt (dus door alle bacteriën), is parodontitis (tandvleesontsteking in vergevorderd stadium) vaak te wijten aan de activiteiten van specifieke bacteriën. Er is al veel onderzoek gedaan naar de rol die bacteriën spelen bij parodontitis. Bacteriën scheiden afvalproducten uit die schadelijk zijn voor de steunweefsels rond de tanden en kiezen. Ook proberen sommige bacteriën het lichaam binnen te dringen via de pocket (de ruimte tussen tand en het tandvlees).

Meer dan honderd miljard bacteriën in je speeksel

Als er geen bacteriën aanwezig zijn in de mond, dan zal er ook geen botverlies rond de tanden en kiezen plaatsvinden. Helaas is dit niet de werkelijkheid, aangezien er alleen al in je speeksel meer dan 600 verschillende bacteriesoorten zitten en er in één milliliter speeksel meer dan honderd miljard bacteriën zitten. Gelukkig zijn deze niet allemaal schadelijk. Wel is van een aantal soorten bekend dat zij vaker voorkomen bij parodontale afbraak zoals de Actinobacillus actinomycetemcomitans, Treponema denticola, Porphyromonas gingivalis en de Prevotella intermedia. Als we geboren worden is onze mond in principe bacterievrij, maar deze wordt al vrij snel door bacteriën gekoloniseerd via ons voedsel en de mensen in onze omgeving. De kans bestaat dus dat je gedurende je leven geïnfecteerd wordt met mogelijk voor je parodontium schadelijke bacteriën.

Het gaat om de combinatie van factoren

De bacteriologische samenstelling van je speeksel is echter niet het enige dat de mate van parodontologische afbraak bepaalt. Een beruchte bacterie zoals de Actinobacillus Actinomycetemcomitans blijkt ook voor te komen bij mensen die niet aan parodontitis lijden. Dit benadrukt dat het juist de combinatie van factoren is, die bepalend is of iemand parodontale afbraak krijgt en ook in welke mate hij of zij die krijgt. Hieronder wordt besproken welke factoren van invloed kunnen zijn.

Afbraak van kaakbot rokers verloopt twee keer zo snel

Roken heeft behalve de bekende gezondheidsrisico’s ook nadelige gevolgen voor je tandvlees. Door het roken treedt er namelijk bloedvatvernauwing op. Het tandvlees van rokers ziet er hierdoor bleker uit en bloedt minder snel, terwijl het toch ontstoken kan zijn. Als je rookt, herstelt het tandvlees slechter van een ontsteking en vindt afbraak van kaakbot 2x sneller plaats dan normaal. De stelling is: waar geen bloed is, wil geen tandvlees groeien, dus dat trekt terug. Rokers hebben dan ook vaker last van terugtrekkend tandvlees. Ook slaat de behandeling van parodontitis bij rokers veel minder goed aan dan bij niet rokers. Al met al genoeg redenen om te stoppen met roken wanneer je parodontitis hebt of wilt voorkomen dat je het krijgt.

Droge mond door medicijngebruik

Doordat de Nederlandse bevolking steeds meer medicatie gaat gebruiken, neemt ook het effect van de bijwerkingen verder toe. Sommige medicijnen hebben een direct effect op de kwaliteit van je bot. Bovendien is het zo dat een veel gemelde bijwerking het hebben van een droge mond is, waardoor de zelfreinigende functie van je speeksel afneemt.

Met diabetes gevoeliger voor ontstekingen

Ongeveer tien procent van de Nederlanders lijdt aan een matig tot ernstige vorm van parodontitis, bij mensen met diabetes is dit percentage twintig tot dertig procent. Bovendien zijn mensen met diabetes gevoeliger voor het krijgen van ontstekingen en infecties en heeft hun lichaam vervolgens ook meer moeite met het bedwingen van zo’n infectie. Door een hoge bloedsuikerspiegel raakt je afweersysteem in de war waardoor indringers minder goed worden opgeruimd. Vooral de mensen waarbij er sprake is van een niet goed ingestelde diabetes hebben een verhoogde kans op het ontwikkelen van parodontitis. Een goede mondhygiëne kan positieve effecten hebben voor diabetici omdat dit bijdraagt aan een stabiele bloedsuikerwaarde.

Parodontitis kan ook genetisch bepaald zijn

Ondanks dat het verwijderen van de plak op je tanden en kiezen een grote rol speelt, is het zo dat plak bij de ene persoon veel eerder ontsteking en botverlies tot gevolg heeft dan bij de ander. In bepaalde families komt meer parodontitis voor. Sommige mensen produceren namelijk meer ontstekingseiwitten bij parodontitis dan andere. Door deze hoeveelheid ontstekingseiwitten wordt de ontstekingsreactie heftiger dan nodig is, wat ervoor zorgt dat er ook meer kaakbot en ligament vezels (vezels die tanden en kiezen vasthouden in de mond) worden afgebroken.

Hormonale disbalans

Vrouwen zijn eerder vatbaar voor ontstekingen in de mond als gevolg van de hormonale veranderingen die zij doormaken. Hormonale veranderingen beïnvloeden niet alleen de bloedtoevoer naar het tandweefsel, maar ook de lichamelijke reactie op de toxines (gifstoffen) die vrijkomen uit tandplak. Als gevolg van deze veranderingen, staan vrouwen meer open voor het ontwikkelen van parodontitis in bepaalde fases van hun leven. Met name de fases waarin er sprake is van hormoonschommelingen maakt ze vatbaarder voor ontstekingen in de mond zoals tijdens de puberteit, op bepaalde momenten tijdens de menstruatie, bij het gebruik van anticonceptiepillen, tijdens de zwangerschap en tijdens de menopauze. Postmenopauzaal kunnen we, schrik niet, namelijk rekenen op een botverlies van 1% per jaar. Bij 10 % botverlies zullen zich de eerste klinisch zichtbare verschijnselen voordoen.

Zwangere vrouwen verhoogd risico op parodontitis

Een of meerdere zwangerschappen kunnen een belangrijke rol spelen in het leven van een vrouw. Tijdens je zwangerschap heb je meer kans op het krijgen van tandvleesproblemen. Door de veranderde activiteit van je hormonen reageert het tandvlees heftiger op de aanwezigheid van tandplak. Extra aan­dacht voor de mondhygiëne tijdens je zwangerschap is dan ook zeer belangrijk. Als je alle tandplak zorgvuldig verwijdert hoeft je zwangerschap geen extra risico’s op te leveren voor het krijgen van tandvleesontstekingen. Toch blijkt in de praktijk dat veel zwangere vrouwen met name tijdens het tweede en derde trimester last hebben van zwangerschapsgingivitis. Een zwangere vrouw loopt meer kans op het ontwikkelen van parodontitis door verschillende veranderingen in het lichaam. Ten eerste vindt een verandering van bacteriële samenstelling plaats ten gevolge van de hormonale veranderingen. Daarnaast neemt het bloedvolume met 40-50% toe wat effect heeft op de bloedvaten. Ten derde vindt er een immunologische aanpassing plaats om de ‘lichaamsvreemde’ foetus niet af te stoten en dit heeft ook effect op je mond. Het lichaam bevindt zich in een pro-inflammatoire staat (sorry voor deze moeilijke term) wat in feite betekent dat er een toename en activatie plaatsvindt van ontstekingscellen wat weer kan leiden tot zwangerschapscomplicaties zoals vroeggeboorte (<37 weken), pre-eclampsie (zwangerschapsvergiftiging) en een laag geboortegewicht. Zeer risicovol dus!

Osteoporose zorgt ook voor botverlies in je kaak

Osteoporose (botontkalking) zorgt net als verlies van botvolume in je lichaam ook voor botverlies in je kaken, waarin je tanden en kiezen verankerd zitten. Dit is een kwaal die met name voorkomt bij vrouwen (een op de vier vrouwen boven de 55 jaar). Uit onderzoek blijkt dat maar ongeveer een derde van de osteoporose ontstaat door calciumtekort. Veel vaker is er een verstoring van  calciumopname door een tekort aan vitamine D en/of magnesium en een te hoge zuurgraad (pH-waarde) van het lichaam. Het is belangrijk om niet te roken, voldoende te bewegen en voldoende calcium, magnesium en vitamine D te nemen.

Grotere kans op parodontitis door stress

Tegenwoordig ervaart iedereen in meer of mindere mate stress. In onze moderne samenleving waarin we aan veel prikkels blootgesteld worden, heeft iedereen wel eens last van een bepaalde mate van stress. Het wordt echter een probleem wanneer periodes van stress langer aan­houden. Stress kan de afweer van het lichaam (en dus ook van het tandvlees) onderdrukken, bovendien verbruik je meer van je vitaminen en mineralen wanneer je onder invloed van stress staat. Wie veel stress heeft, heeft een grotere kans op paro­dontitis. Ook de gevolgen van parodontitis kunnen ernstiger zijn. Veel mensen krijgen geen hap meer door hun keel wanneer ze last hebben van stress. Anderen daarentegen zijn echte emotie-eters en zullen juist extra gaan snoepen en snaaien en zullen meer én ongezonder gaan eten. Terwijl goede voeding juist zo belangrijk is, omdat dit je stressniveau kan verminderen.

Je lichaam verbruikt veel magnesium als je last hebt van stress. Dit mineraal is nodig voor de aanmaak van hormonen, helpt bij de opbouw van spieren en botten en zorgt voor ontspanning van spieren en zenuwen. Magnesium wordt daarom ook wel het ‘antistress mineraal’ genoemd. Als je langdurig last hebt van stress kun je een magnesiumtekort krijgen. Met meer groene groenten, bonen, peulvruchten, bananen, volkoren granen, pure chocolade en vooral noten kun je je inname van magnesium verbeteren. Cashewnoten, amandelen en pinda’s bevatten veel magnesium, en ook pindakaas is een goede leverancier. Onderzoek heeft aangetoond dat ook vitamine C helpt bij de bestrijding van stress. Het leidt namelijk tot een afname van stressreacties in het lichaam. Deze vitamine verlaagt namelijk de hoeveelheid van cortisol, een stresshormoon dat in je lichaam wordt aangemaakt als je stress hebt, in het bloed. Daarnaast verbruikt het lichaam in tijden van stress meer vitamine C dan normaal. Je doet er dus verstandig aan wat extra fruit te eten als je kampt met stress, eventueel kun je tijdelijk een voedingssupplement slikken.

Heb je last van stress? Gebruik de juiste voedingssupplementen

Voedingsstoffen die gewoonlijk verbruikt worden door stress zijn de antioxidante vitamines A, B, C en E en de mineralen zink, selenium, calcium, magnesium, ijzer, kalium, zwavel en molybdeen. Door een versnelde stofwisseling en een verhoogd gebruik van energie heeft ons gestresste lichaam meer koolhydraten, eiwitten en vetten nodig en vooral de zo belangrijke vetzuren. Mineralen zijn ook belangrijk, met aan kop van de anti-stress lijst: calcium, magnesium en kalium. Calcium is onontbeerlijk voor het overbrengen van zenuwprikkels en het functioneren van het immuunsysteem. Het helpt ook bij ontspanning en tegen spierspanning. Magnesium is een rustgevend mineraal dat helpt bij het in balans brengen van het zenuwstelsel en bij spierkrampen. Kalium is onmisbaar bij de meest vitale fysiologische processen in het lichaam.

Wat kan jij doen om botafbraak te voorkomen?

Heb je wel eens last van bloedend tandvlees? Je hoeft niet meteen bang te zijn dat je tanden uit je mond vallen, maar het is belangrijk om in actie te komen. Je tandarts of mondhygiënist kan je instructies geven om je mondhygiëne te verbeteren. Hier vast een aantal tips op een rijtje.

• Haal dagelijks zoveel mogelijk tandplak van je tanden en kiezen weg met een tandenborstel, tandenstokers, ragers of een waterflosser.
• Gebruik natuurlijk ? dagelijks de mondverzorgingsproducten van bluem®. De actieve zuurstof, lactoferrine en xylitol in tandpasta en mondwater zorgen ervoor dat je tandvlees weer in optimale conditie komt.

• Verwijder bacteriën en voedselresten die zich op je tong ophopen met een tongborstel of een tongschraper. Geeft meteen een frisser gevoel.
• Hoe minder plak je hebt, hoe minder tandsteen er ontstaat. Tandsteen is verkalkte plak, die je zelf niet meer kunt wegpoetsen. Om die grondig te verwijderen, kun je het beste naar een mondhygiënist, die met speciale instrumenten een gebitsreiniging uitvoert. Ik ga zelf ook zeker één keer per jaar!

Als je dan toch ontstoken tandvlees hebt?

Als je bloedend of ontstoken tandvlees hebt, onderneem dan direct actie om het tandvlees weer gezond te krijgen. Voor een snellere genezing gebruik je bluem® oral gel met hogere concentratie zuurstof. Breng de gel direct aan op de gevoelige, bloedende plek in je mond. Het zorgt voor een sneller herstel.

Als je bewust bezig bent met je dagelijkse mondhygiëne in combinatie met periodieke reiniging door de mondhygiënist kan je echt het verschil maken. Zo kunnen ontstekingen verdwijnen en kan je tandvlees weer gezond worden. Het tandvlees kan tijdens de genezing onder invloed van het botverlies wel wat terugtrekken, maar wie dagelijks alle tandplak verwijdert, voorkomt nieuwe ontstekingen en kan het proces van botafbraak stoppen.